Świadkowie Jehowy - forum dyskusyjne

DYSKUSJE DOKTRYNALNE => BIBLIA - DYSKUSJE..... => Wątek zaczęty przez: Roszada w 12 Wrzesień, 2016, 13:01

Tytuł: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: Roszada w 12 Wrzesień, 2016, 13:01
Według najbardziej skrajnych wypowiedzi Towarzystwa Strażnica krzyż w chrześcijaństwie pojawił się w IV wieku.
Oto przykład takiego tekstu z 2005 r.:

*** bh s. 205 ***
Nie ma żadnych dowodów, by przez pierwsze trzy stulecia po śmierci Chrystusa osoby uważające się za chrześcijan czciły krzyż. Ale w IV wieku cesarz Konstantyn nawrócił się na chrześcijaństwo, wówczas już odstępcze, i zaczął upowszechniać krzyż jako symbol tej religii. Bez względu na to, czym się kierował, nie miało to nic wspólnego z Jezusem Chrystusem

Czy zawsze Towarzystwo tak skrajnie pisało?
Otóż nie. Kiedyś, gdy uznawało krzyż, tak pisała ta organizacja:

Historja świecka i święta zgadzają się pod względem następujących faktów: (...) że ten Nauczyciel później został ukrzyżowany na krzyżu drzewianym i umarł (...) Nauka Biblji obfituje w dowody, że Jezus z Nazaretu (...) że Jego ukrzyżowanie przepowiedzieli prorocy Jehowy...” (Powrót naszego Pana 1925 s. 3).

„Że dziecię to narodziło się z panny Marji, w Betleemie wyrosło do stanu męskiego i następnie umarło na krzyżu w Jeruzalemie, dowodzi nie tylko fakt biblijny, ale nawet i historja świecka to potwierdza” (Pojednanie 1928 s. 117). Patrz to samo zdanie ang. Złoty Wiek 22.08 1928 s. 752.

Po odrzuceniu krzyża też Towarzystwo potrafiło czasem napisać, że krzyż istniał w nauce chrześcijan już w II wieku:

„»W Nowym Testamencie nie można znaleźć żadnych stanowczych danych o rodzaju krzyża, na którym umarł Jezus. Jedynie pisarze kościelni po Justynie Męczenniku wskazują na złożony, czteroramienny krzyż jako narzędzie męki Chrystusa«.” (Strażnica Nr 9, 1958 s. 16).

*** g96 8.9 s. 24 ***
Nadmienia też: „Nawet w II, III wieku i aż do czasów Konstantyna, symbol ten bardzo rzadko się pojawia w bezpośrednim związku z religią chrześcijańską”.
Tytuł: Odp: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: Roszada w 12 Wrzesień, 2016, 16:25
Cytuj
„»W Nowym Testamencie nie można znaleźć żadnych stanowczych danych o rodzaju krzyża, na którym umarł Jezus. Jedynie pisarze kościelni po Justynie Męczenniku wskazują na złożony, czteroramienny krzyż jako narzędzie męki Chrystusa«.” (Strażnica Nr 9, 1958 s. 16).
Ja czytałem ogólnodostępnego Justyna Męczennika (100-165/167) i jakoś u niego widziałem krzyż, a nie dopiero "po" nim.

   „Oto ona [zapowiedź]: Dziecię nam się narodziło i Młodzieniec został nam dany, na Jego ramionach władza spoczywa (Iz 9:5). Zapowiedź ta odnosi się do mocy krzyża, ma którym Chrystus zawisł, przykładając do niego swoje ramiona, jak to dalej zostanie pokazane. Ponadto, ten sam prorok Izajasz natchniony Duchem proroczym mówił: Wyciągałem moje ręce do ludu buntowniczego i przekornego, do tych, którzy idą złą drogą (Iz 65:2). (...) A także innymi słowami przez innego proroka (Duch proroczy) mówił: Przebili Moje ręce i nogi, i los rzucają o Moją suknię (Ps 22:17, 19). Otóż Dawid, król i prorok, który te słowa wypowiedział, nic podobnego nie wycierpiał, natomiast Jezus Chrystus wyciągnął swoje ręce, gdy został ukrzyżowany przez Żydów (...) Słowa zaś: przebili moje ręce i nogi oznaczają gwoździe, które na krzyżu przebiły Mu ręce i nogi. Po ukrzyżowaniu ci, którzy Go krzyżowali, rzucili los o Jego suknię i podzielili ją między siebie” („Apologia” I:35,2-3 i 5-8).
   Patrz też podobnie „Apologia” I:38,1-4.

   „Słyszały bowiem owe demony, że przez proroków zostało zapowiedziane przyjście Mesjasza i że ludzie bezbożni zostaną ukarani ogniem, rozpowszechniły więc opowiadania o licznych synach Zeusa, mniemając, iż uda się im wzbudzić wśród ludzi przekonanie, że historia Chrystusa podobna jest do owych opowieści poetów” („Apologia” I:54:2);

   „Nigdy jednak i w życiu żadnego z tych tzw. synów Zeusa demony nie były w stanie naśladować ukrzyżowania. Nie rozumiały bowiem tego, jak to już zostało wykazane, że wszystko na ten temat zostało przepowiedziane symbolicznie. Krzyż to, jak przepowiada prorok, największy znak zwycięstwa i władzy Chrystusa, jak to zresztą potwierdza wszystko, co widać. Pomyślcie tylko, czy wszystko, co istnieje we wszechświecie, może istnieć samo w sobie, czy też tworzyć pewną całość bez tego znaku? Okręt nie może płynąć po morzu, jeśli nie został postawiony na nim znak zwany żaglem. Ziemi również się nie orze bez tego znaku [„Ziemi się nie orze bez krzyża” wg przekładu ks. A. Lisieckiego]. Rolnicy i rzemieślnicy nie wykonują swojej pracy bez narzędzi w kształcie tego właśnie znaku. Ludzka postać niczym innym nie różni się od zwierząt nierozumnych, jak tym, że człowiek przyjmuje postawę prostą i może wyciągnąć ręce, a na jego twarzy rozciąga się to, co nazywane jest nosem, który zwierzętom służy do oddychania, zaś u człowieka nic innego nie wskazuje, jak na krzyż. (...) Również i Wasze symbole noszą moc tego znaku [„Wasze własne symbole znaczą moc krzyża” wg przekładu ks. A. Lisieckiego], np. sztandary i trofea, które zawsze idą na czele wojsk. Nie wiedząc o tym, sami podobnie czynicie, te [bowiem] znaki noszą w sobie moc i siłę. Co więcej, tymże znakiem krzyża znaczycie wizerunki Waszych zmarłych cesarzy i w inskrypcjach nazywacie bogami. Staraliśmy się więc do was przemówić znakiem, jak mogliśmy, i nic więcej nie jesteśmy w stanie dodać nawet, gdybyście nie uwierzyli. Nasz bowiem obowiązek wyjaśnienia spełniliśmy w nadmiarze” („Apologia” I:55,1-8);

   „Gdy Platon zastanawiał się w Timajosie nad naturą Syna Bożego i mówił: rozpostarł Go w kształcie X w całym wszechświecie, to nauczając w ten sposób, przejął to od Mojżesza. Otóż w pismach Mojżesza czytamy, jak to w czasie wyjścia Izraelitów z Egiptu, gdy znaleźli się na pustyni, dopadły ich jadowite zwierzęta, żmije, skorpiony i węże wszelkiego rodzaju, przynoszące śmierć. Wtedy Mojżesz zgodnie z natchnieniem i mocą Bożą uczynił z miedzi typ krzyża, umieścił go przy świętym namiocie i rzekł do ludu: Jeśli tylko spojrzycie na ten znak i uwierzycie, w nim znajdziecie zbawienie [por. Lb 21:8]. Gdy się tak stało, jak napisał, węże poginęły, a lud uniknął śmierci. Platon zaś, czytając to niedokładnie, jednak zrozumiał, nie wiedział bowiem, że ten znak jest typem krzyża, lecz przypuszczał, iż jest to X, dlatego właśnie powiedział, że druga po Bogu moc została rozpostarta we wszystkim [„w kształcie litery X w całym wszechświecie rozpostartą została” wg przekładu ks. A. Lisieckiego] Jeśli dalej Platon mówi również o trzeciej mocy, to dlatego, jak wspomnieliśmy, że Mojżesz powiedział o unoszeniu się Ducha Bożego nad wodami [por. Rdz 1:2]. Tak więc Platon na drugim miejscu umieszcza Logos Boży, który, jak twierdzi, został rozpostarty wszędzie we wszechświecie w kształcie litery X, na trzecim zaś miejscu - Ducha, o którym powiedziano, iż unosił się nad wodą; trzecie z rzędu otaczają trzecią istotę” („Apologia” I:60,1-7);

   „A dalej rozkaz, by baranka pieczono w całości, był symbolem męki krzyżowej, którą Chrystus miał wycierpieć. Baranka bowiem przy pieczeniu rozciąga się w kształt krzyża. Jeden prosty rożen przechodzi przez niego od dolnych członków aż do głowy, drugi przez grzbiet i do niego przywiązuje się nogi barankowe” („Dialog z Żydem Tryfonem” 40:3);

   „Gdy lud walczył z Amalekiem, mówiłem, a syn Nawego, z przydomkiem Jezus [Jozue] dowodził bitwą, sam Mojżesz modlił się do Boga, mając ręce z obu stron rozciągnięte. Or i Aaron podtrzymywali je przez cały dzień, by mu ze zmęczenia nie opadły. Skoro bowiem Mojżesz choć trochę zmieniał tę figurę, krzyż naśladującą, jak to zapisano w księgach Mojżeszowych, naród ponosił klęskę. O ile zaś trwał w tej samej postawie, o tyle nad Amalekiem odnoszono zwycięstwo. Ten, co miał przewagę, przez krzyż tę przewagę odnosił. Nie dlatego, zaiste, wzrastała moc ludu, ponieważ Mojżesz tak się modlił, ale dlatego, że na czele bitwy było imię Jezusa, a ponadto dlatego, że Mojżesz sam wyobrażał znak krzyża” („Dialog z Żydem Tryfonem” 90:4-5).
   Patrz też podobnie „Dialog z Żydem Tryfonem” 91:3, 97:1, 131:4-5;

   „‘(...) Rogi jego to rogi jednorożca. Niemi rozgniecie pogan razem, Aż po ziemi kraniec’ [Pwt 32:17] Otóż: ‘jednorożca rogi’ nie można powiedzieć ani twierdzić o żadnej innej rzeczy, czy kształcie, tylko o figurze, która krzyż wyobraża. W krzyżu bowiem sterczy jeden koł [belka] prostopadły, którego wierzchołek widnieje w kształcie rogu, o ile jest przymocowana belka poprzeczna, a wtedy wydaje się, jakoby do owego jednego rogu z końca każdej strony inny róg był dołączony. Również i to, co się przytwierdza w pośrodku, ma wyniosłość do rogu podobną, na której się opiera tych, co się krzyżuje; i to ma wygląd rogu i jest zrobione i przytwierdzone tak samo jak owe drugie rogi” („Dialog z Żydem Tryfonem” 91:1-2).
   Patrz też podobnie „Dialog z Żydem Tryfonem” 105:2-3;

„Izajasz również mówił o niem, w jaki sposób miał umrzeć: ‘Wyciągnąłem ręce Swoje do ludu nieposłusznego i opornego, Do tych, co idą drogą niedobrą’ (Iz 65:2)” („Dialog z Żydem Tryfonem” 97:2).
Patrz też podobnie „Dialog z Żydem Tryfonem” 114:2.

Nie znam tekstów czy przekładu Justyna, który by zaprzeczał krzyżowi czy uczył o palu. ;)

Zdaje się, że Piotr znał. ;)
Tytuł: Odp: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: Tusia w 12 Wrzesień, 2016, 18:59
„»W Nowym Testamencie nie można znaleźć żadnych stanowczych danych o rodzaju krzyża, na którym umarł Jezus. Jedynie pisarze kościelni po Justynie Męczenniku wskazują na złożony, czteroramienny krzyż jako narzędzie męki Chrystusa«.” (Strażnica Nr 9, 1958 s. 16).

(http://piotrandryszczak.pl/do_int/justyn1.jpg)
Tytuł: Odp: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: Tusia w 12 Wrzesień, 2016, 23:59
Jak sobie powisiało jakiś czas w necie:

http://piotrandryszczak.pl/manipulacja-cytatem-justyna-meczennika.html

To musieli się wycofać:

(http://piotrandryszczak.pl/do_int/justyn4.jpg)
Tytuł: Odp: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: PoProstuJa w 13 Wrzesień, 2016, 00:12
Jak sobie powisiało jakiś czas w necie:

http://piotrandryszczak.pl/manipulacja-cytatem-justyna-meczennika.html

To musieli się wycofać:

(http://piotrandryszczak.pl/do_int/justyn4.jpg)

Piękny przykład manipulacji WTSu!

Kiedyś to bym przysięgała, że Świadkowie korzystają z rzetelnych źródeł i niczego nie fałszują. Ale jak widać fałszują... i to w wielu miejscach!
Dobrze, że jest internet - to się nie wyprą treści, którą skasowali.
Tytuł: Odp: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: Roszada w 13 Wrzesień, 2016, 09:22
To mi wygląda na celową zmianę. Tam nie ma tylko opuszczenia czegoś, ale i dodane słowa "które mamy".
Piotr zdaje się był w tej sprawie, przy okazji, w Nadarzynie.
Niech napisze jak było. ;)
Tytuł: Odp: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: Tusia w 13 Wrzesień, 2016, 14:13
To mi wygląda na celową zmianę. Tam nie ma tylko opuszczenia czegoś, ale i dodane słowa "które mamy".
Piotr zdaje się był w tej sprawie, przy okazji, w Nadarzynie.
Niech napisze jak było. ;)

Byłem kiedyś w Nadarzynie, pokazałem Prowadzenie rozmów... i oryginalną książkę Justyna Męczennika. Wzięli książkę, poszli zrobić ksero strony i... nic. Nie dostałem żadnej odpowiedzi.
Jak zwiedzałem dział tłumaczeń, to gostek mówił, że dostają tekst po angielsku, potem tłumaczą na polski (MEPS), układają tekst na stronie.
Jeśli dostali tekst Prowadzenia... po angielsku, to fałszerstwa pewnie za aprobatą CK dokonano w Nadarzynie albo i nie. Biedacy może nie wiedzieli o tym i poszło do druku. Przecież tekst angielski Prowadzenia rozmów... ma cytat nie zmieniony. Wróg Chrystusowego Krzyża poszedł sobie do biblioteki, wziął do ręki Justyna Męczennika Dialog z Żydem Tryfonem (wyd.1926) i patrząc na tekst, dokonał fałszerstwa. Takie jest moje zdanie.
Tytuł: Odp: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: Roszada w 13 Wrzesień, 2016, 14:25
Cytuj
ak zwiedzałem dział tłumaczeń, to gostek mówił, że dostają tekst po angielsku, potem tłumaczą na polski (MEPS), układają tekst na stronie./
Tu gościu nie powiedział pełnej prawdy, bo jak mają źródło polskie to je cytują.
Ktoś z premedytacją chciał ukryć słowo "Ukrzyżowany", skoro uczyli, że dopiero "po Justynie" nauczano o krzyżu.
Słowo Ukrzyżowany ukuło w oko tego tłumacza. Myślał może, że nikt nie zauważy. ;)
Ale Polska kraj katolicki, o czym zapomniał. ;D

Może docierały do nich listy od starszych, którym takie osoby jak Piotr pokazywały pisma Justyna. :-\
No i Nadarzyn musiał zmienić po cichu. :D
Tytuł: Odp: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: Tusia w 13 Wrzesień, 2016, 15:05
Może docierały do nich listy od starszych, którym takie osoby jak Piotr pokazywały pisma Justyna. :-\
No i Nadarzyn musiał zmienić po cichu. :D

Janek Lewandowski pisał o tym wcześniej.
Tytuł: Odp: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: Roszada w 13 Wrzesień, 2016, 16:12
Janek Lewandowski pisał o tym wcześniej.
I Ty pisałeś i ja pisałem, i może inni.
Wsio do kupy i dobraliśmy się Nadarzynowi do d..y. ;D
Tytuł: Odp: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: Falo w 13 Wrzesień, 2016, 23:31
Jak sobie powisiało jakiś czas w necie:

http://piotrandryszczak.pl/manipulacja-cytatem-justyna-meczennika.html

To musieli się wycofać:

(http://piotrandryszczak.pl/do_int/justyn4.jpg)
Kiedy pierwszy raz o tym usłyszałem pomyślałem że może była wydana inna wersja pisma Justyna po polsku. Ale z czasem sami udowodnili że to był nieprawdziwy cytat z ich strony.
Tytuł: Odp: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: Roszada w 14 Wrzesień, 2016, 10:19
Cytuj
Kiedy pierwszy raz o tym usłyszałem pomyślałem że może była wydana inna wersja pisma Justyna po polsku. Ale z czasem sami udowodnili że to był nieprawdziwy cytat z ich strony.
Powiem Ci, że ja też tak myślałem i czyniłem starania i szukałem 'innej' wersji po bibliotekach i prywatnych zbiorach. Bez skutku. Nie wierzyłem w świadoma zmianę. Owszem gdyby to było jakieś opuszczenie słów, czy wykropkowanie, ale dostawione słowa w miejsce innych?
A później sami zmienili.
Uczciwość by nakazywała, aby podać gdzieś, choćby w NSK, info, że zakradł się przykry błąd. A tak cichcem zrobili poprawkę. :(
Tytuł: Odp: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: Tusia w 14 Wrzesień, 2016, 10:21
Uczciwość by nakazywała, aby podać gdzieś, choćby w NSK, info, że zakradł się przykry błąd. A tak cichcem zrobili poprawkę. :(

To nie był "przykry błąd". To było świadome fałszerstwo cytatu. A notoryczni kłamcy nie przyznają się do niczego.
Tytuł: Odp: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: Roszada w 15 Wrzesień, 2016, 09:05
Towarzystwo Strażnica nigdy nie przytoczyło jakiegoś tekstu chrześcijan z przed IV wieku, który by podawał, iż Jezus umarł na palu.

Przynajmniej raz jeden jakby zmanipulowało wypowiedź Tacyta o chrześcijanach:

„Kronikarz Tacyt donosi: ‘A śmierci ich [chrześcijan] przydano to urągowisko, że okryci skórami dzikich zwierząt ginęli rozszarpywani przez psy albo przybici do (...) [palów], albo przeznaczeni na pastwę płomieni, gdy zabrakło dnia, palili się służąc za nocne pochodnie’” („Wspaniały finał Objawienia bliski!” 1993 s. 101).

Tu wstawiono w nawiasie słowo „palów”, a wykropkowano termin „krzyżach”.
Tytuł: Odp: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: Roszada w 16 Wrzesień, 2016, 16:26
Zmiana cytatu Lukiana:

„Bo boską cześć jeszcze teraz oddają owemu wielkiemu człowiekowi, który w Palestynie został ukrzyżowany” („O zgonie Peregrinosa” 11) (patrz np. „Pierwsi świadkowie” A. Świderkówna, Kraków 1988, s. 405).

„Lukian, grecki retoryk (...) powiada, między innymi, że chrześcijanie (...) ‘(...) Wielbią więc nadal tego wielkiego człowieka, którego ukrzyżowano /przybito do pala, crux simplex/ w Palestynie” („Wykwalifikowani do służby kaznodziejskiej” 1957 cz. IV, s. 23).

Nie wiadomo dlaczego Towarzystwo Strażnica pisząc, że Lukian (Lucian) to „retor grecki”, wstawia łacińskie słowa crux simplex, o których uczy, że oznaczają one „pal”.

Po drugie, Towarzystwo Strażnica nie podało źródła, które uprawnia je do wstawienia słów crux simplex.
Tytuł: Odp: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: Gorszyciel w 16 Wrzesień, 2016, 23:03
Tylko, że Lukian to nie retor i nie grecki :D Pisał jedynie po grecku w dialekcie attyckim (=ateńskim). Był pisarzem syryjskim (pochodził z Samosat). A był po prostu pisarzem, a jeśli pytać bardziej szczegółowo to zwłaszcza satyrykiem, retorykiem i sofistą. A retoryk to nie retor. Retor to po prostu mówca (=praktyk retoryki), a retoryk to TEORETYK retoryki...
Tytuł: Odp: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: Roszada w 17 Wrzesień, 2016, 08:22
Ja dałem plamę pisząc "retor", zamiast "retoryk", ale reszta okej. ;)
Tytuł: Odp: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: Roszada w 17 Wrzesień, 2016, 10:58
Również współczesnym źródłom o krzyżu Towarzystwo Strażnica stara się czasem nadać swój punkt widzenia, tzn. sugeruje w nich „pal”. Oto przykład:

O rzymskich metodach stracenia skazańca na palu można w dziele ‘Imperial Bible Dictionary’ dowiedzieć się co następuje: »Po przybyciu na miejsce stracenia, obnażano przestępcę prawie całkowicie, po czym przywiązywano lub przybijano go do krzyża, który z kolei podnoszono do góry i umocowywano w gruncie.« (Tom 1, strona 377). Gdyby Chrystusa i złoczyńców stracono na palu według zwyczaju żydowskiego, to najpierw by ich zabito, a następnie dopiero wywieszonoby ich zwłoki przytwierdzone do pala. (5 Mojż. 21:22, 23, Joz 10:26) Tymczasem jednak przymocowano ich żywych. (Łk 23:32-46) Wyrok śmierci wykonano więc na nich według zwyczaju rzymskiego, a w takim razie mogli być albo przywiązani, albo przybici” (Strażnica Nr 13, 1968 s. 14).

Czy uczciwe jest przytaczanie czyjegoś fragmentu o krzyżu, wprowadzając swoją naukę o palu? :-\
Tytuł: Odp: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: Roszada w 19 Wrzesień, 2016, 13:27
Ten sam tekst o Prometeuszu:

The Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures 1969 s.1155
The verb stau•ro´o meant to fence with pales, to form a stockade or palisade, and this is the verb used when the mob called for Jesus to be impaled. To such a stake or pale the person to be punished was fastened, just as when the popular Greek hero Pro•me´the•us was represented as tied to a stake or stau•ros´. The Greek word which the dramatist Aes´chy•lus used to describe this means to fasten or fix on a pole or stake, to impale, and the Greek author Lucian used a•na•stau•ro´o as a synonym for that word. In the Christian Greek Scriptures a•na•stau•ro´o occurs but once, at Hebrews 6:6. The root verb stau•ro´o occurs more than 40 times, and we have rendered it ‘impale’, with the footnote: ‘Or, “fasten on a stake or pole.’”
Por. identyczny tekst w New World Translation of the Christian Greek Scriptures 1950 i ang. Strażnica 01.11 1950 s. 426.

New World Translation of the Holy Scriptures - With References 1984 s. 1577
The verb stau•ro´o meant to fence with pales, to form a stockade, or palisade, and this is the verb used when the mob called for Jesus to be impaled. It was to such a stake, or pale, that the person to be punished was fastened, just as the popular Greek hero Prometheus was represented as tied to rocks. Whereas the Greek word that the dramatist Aeschylus used to describe this simply means to tie or to fasten, the Greek author Lucian (Prometheus, I) used a•na•stau•ro´o as a synonym for that word. In the Christian Greek Scriptures a•na•stau•ro´o occurs but once, in Heb 6:6. The root verb stau•ro´o occurs more than 40 times, and we have rendered it “impale,” with the footnote: “Or, ‘fasten on a stake (pole).’”

   Z tego porównania widzimy, że najpierw Towarzystwo Strażnica uważało, że Prometeusz był przywiązany do „słupa”, później że do „skał”, a następnie usunięto cały ten fragment z nowszych Biblii! Potwierdzenie przytwierdzenia Prometeusza do „skał” przez tą organizację uczyniło całą jej wcześniejszą argumentację nieprzydatną. Ona raczej potwierdzała, że ktoś przymocowany do dwóch skał musiał być rozkrzyżowany, a tym samym słowo greckie anastauroo użyte przez Lukiana ma więcej wspólnego z krzyżem niż z palem.

Nie wiadomo też czemu Towarzystwo Strażnica pisze o „przywiązaniu do skał” (Prometheus was represented as tied to rocks), skoro tekst Lukiana o Prometeuszu mówi o „przybiciu” go do skał. Przedstawiamy tu dwa przekłady Lukiana o tym:

„Nie ociągaj się Prometeuszu! Wyjdź na górę i daj się do skały przybić (...) Albo sądzisz, że na Kaukazie nie ma miejsca do przykucia dwóch jeszcze innych? Dawaj prawą rękę! A ty, Hefajstosie, przytwierdź ją, przykuj, a nie żałuj młota! Daj i drugą! Przymocować dobrze i tę!” („Prometeusz albo Kaukaz” 1-2; cytat wg „Dialogi. Lukian” przekł. K. Bogucki, Wrocław 1960, t. I, s. 214);

„Nie ociągaj się więc Prometeju, ale pnij się pod górę i pozwól się do niej przybić. (...) Czy może Kaukaz wydaje ci się za mały by pomieścić jeszcze dwóch przygwożdżonych skazańców? - No, dawaj prawicę, a ty Hefajstosie, zamknij ją w dyby i przybijaj gwoździami, a tęgo wal młotem! Dawaj też drugą rękę, bo i ją trzeba dokładnie spętać” („Prometeusz, albo Kaukaz” 1-2; cytat wg „Pisma wybrane. Lukian” przekł. W. Madyda, Warszawa 1957 s. 103-104).
Tytuł: Odp: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: Roszada w 21 Wrzesień, 2016, 12:57
Po odrzuceniu krzyża też Towarzystwo potrafiło czasem napisać, że krzyż istniał w nauce chrześcijan już w II wieku:

„»W Nowym Testamencie nie można znaleźć żadnych stanowczych danych o rodzaju krzyża, na którym umarł Jezus. Jedynie pisarze kościelni po Justynie Męczenniku wskazują na złożony, czteroramienny krzyż jako narzędzie męki Chrystusa«.” (Strażnica Nr 9, 1958 s. 16).
A przed Justynem (100-165/167)?

List Barnaby (ok. 130 [niektórzy uczeni datują 70-79 r.])

„List Barnaby” (I/II w.) jest pismem skierowanych do chrześcijan wywodzących się z Żydów i częściowo polemiką z judaizmem, który zagrażał niektórym członkom gminy chrześcijańskiej. Dlatego ukazując krzyż, stosuje on argumentację zaczerpniętą głównie ze Starego Testamentu.

W poniższym tekście zwróćmy uwagę na to, że jest on spisany po grecku, a słowo stauros zostało w nim ukazane jako litera T, a więc krzyż posiadający dwie belki, a nie jedną.

Komentując alegorycznie Rdz 14:14 i 17:23-27 wg Septuaginty Barnaba pisze:

„Pismo Święte mówi bowiem: ‘Abraham obrzezał ze swego domu mężczyzn osiemnastu i trzystu’ [Rdz 14:14 i 17:23-27]. Jakąż to tajemnicę dano mu poznać? Zauważcie, że najpierw mowa jest o osiemnastu, a dopiero po przerwie o trzystu. Osiemnaście to dziesięć - I - i osiem - H, a IH to Jezus. Ponieważ zaś krzyż, mający kształt litery T, jest źródłem łaski dodano jeszcze trzysta. Na Jezusa wskazują dwie litery, na krzyż jedna” („List Barnaby” 9:8; por. poniżej Klemens Aleksandryjski w „Kobierce” VI:84,1-3).

„Duch przemawiając w sercu Mojżesz [polecił mu] uczynić coś, co miało być zapowiedzią krzyża i Tego, który miał cierpieć (...) Mojżesz zgromadził więc [całą] broń na jeden stos pośród bitewnego zamętu, a stanąwszy ponad wszystkich wyciągnął ręce. I w ten sposób zaczął zwyciężać Izrael. Później, gdy tylko ręce opuszczał, Hebrajczycy na nowo ulegali. Dlaczego? Bo nie pojęli, że nie mogą się zbawić, jeśli nie położą w nim swej nadziei. A jeszcze u innego proroka czytamy: ‘Przez cały dzień wyciągałem ręce do ludu nieposłusznego i sprzeciwiającego się mojej sprawiedliwej drodze’ [Iz 65:2]” („List Barnaby” 12:2-4);

„I przyprowadził [Józef] Efraima i Manassesa chcąc, żeby Manasses jako starszy otrzymał błogosławieństwo. Dlatego Józef przywiódł go do prawej ręki swego ojca Jakuba. Ale Jakub zobaczył w duchu zapowiedź ludu przyszłego. I co powiedział? Krzyżował Jakub ręce i położył prawą na głowie Efraima, drugiego i młodszego i jego pobłogosławił. Wtedy rzekł Józef do Jakuba: Przełóż twą rękę prawą na głowę Manassesa, gdyż to jest syn pierworodny” („List Barnaby” 13:5; por. podobnie poniżej Tertulian w „O chrzcie” 8);
Patrz też „List Barnaby” 7:10, 8:1, 11:1 i 7, 12:1, 12:5-7.
Tytuł: Odp: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: Roszada w 22 Wrzesień, 2016, 20:04
Grubo przed IV wiekiem o krzyżu pisał:

Ireneusz z Lyonu (ur. 130-140)

„A sam, ponieważ jest Słowem Boga wszechmogącego, które według niewidzialnego planu rozszerzyło się powszechnie w całym świecie i ogarnia jego długość i szerokość, jego wysokość i głębokość [por. Ef 3:18], gdyż przez Słowo Bóg wszystkim zawiaduje, tak też ukrzyżowany został w tych (czterech kierunkach), Syn Boży, już wcześniej według planu krzyża oznaczony we wszechświecie. Wypadało bowiem, żeby stając się widzialny doprowadził do ujawnienia swe oznaczenie na planie krzyża we wszechświecie, aby swoje działanie w zakresie niewidzialnym ukazał także w sposób widzialny, bo właśnie to on oświetla wysokość, to znaczy tę w niebiosach, obejmuje głębokość, która jest w głębokościach ziemi, rozciąga długość od wschodu ku zachodowi i steruje szerokością od północy ku południowi i on wzywa rozproszonych ze wszystkich stron do poznawania Ojca” („Wykład Nauki Apostolskiej” 34);

   „A dziedzictwo to rozdzielił nie Mojżesz lecz Jezus. On też uwolnił nas od Amalekity rozciągając swoje ręce i wprowadził do królestwa Ojca” („Wykład Nauki Apostolskiej” 46);

„A o krzyżu mówi ponownie Izajasz tak oto: Wyciągałem ręce przez cały dzień do ludu niewierzącego i buntowniczego [Iz 65:2] i to jest znakiem krzyża” („Wykład Nauki Apostolskiej” 79);

„Właściwa forma krzyża także ma pięć końców. Dwa w pionie, dwa w poziomie i jeden w środku. Na tym ostatnim osoba wsparta jest będąc przymocowaną na gwoździach” („Przeciw herezjom” 2:24,4);

   „A Słowo, ukryte przed nami, objawiło, jak wcześniej powiedzieliśmy, plan zbawczy dotyczący drzewa. Bo to, co przez drzewo utraciliśmy, przez drzewo objawiło się nam na nowo. Ukazało w sobie wysokość, długość i szerokość [por. Ef 3:17-18] i tak, jak powiedział kiedyś jeden ze starszych, przez rozłożenie rąk zgromadziło dwa ludy przy jednym Bogu, dwoje rąk, gdyż dwa ludy zostały rozproszone aż po krańce ziemi, ale jedna jest w środku głowa i ‘jeden Bóg ponad wszystkich, przez wszystkich i w nas wszystkich’” („Przeciw herezjom” V:17,4).
Tytuł: Odp: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: Roszada w 23 Wrzesień, 2016, 13:18
Na długo przed Konstantynem Wielkim, który ponoć wypromował krzyż, promował go:

Klemens Aleksandryjski (ur. 150)

„Z kolei od południowej strony ołtarza kadzielnego stał świecznik [Wj 25:31-37]. (...) Z obydwu stron świecznika umocowano po trzy ramiona, a na nich zawieszano lampy. (...) Złoty świecznik posiada też inne znaczenie przenośne: symbolu Chrystusa, nie przez sam tylko kształt, ale także przez to, że wszystkich w Niego wierzących oraz w Nim pokładających nadzieję, a także w Niego się wpatrujących, wprowadza w domenę światła...” („Kobierce” V:34,8-35,1);

   „Usłyszawszy bowiem, że Lot został wzięty do niewoli, Abraham porachował swoich domowników w liczbie 318, wyprowadził ich z domu i zwyciężył bardzo wielu wrogów. Powiadają, że znak Krzyża Pańskiego ma kształt litery oznaczającej liczbę trzysta, a znowu Jota i Eta wskazują na pierwsze litery imienia Zbawcy” („Kobierce” VI:84,1-3).
   Patrz też „Kobierce” II:43,2-3.
Tytuł: Odp: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: Roszada w 24 Wrzesień, 2016, 10:40
Jeszcze trwało prześladowanie chrześcijan, a Konstantyn nie był nawet w planach a żył:

Tertulian (ur. 155)

„Gdy bowiem Jakub błogosławił swych wnuków (...) położył ręce na ich głowy, a następnie zmieniając je, przekładał je jedną na drugą tworząc krzyż obrazujący Chrystusa. Te ręce zapowiadały, że wszelkie błogosławieństwo pochodzi od Chrystusa” („O chrzcie” 8);

   „‘Oto Jego byk pierworodny - cześć Jemu! Jego rogi - rogami jednorożca [bawołu], nimi będzie przewiewał narody aż po krańce ziemi’ (Pwt 33:17). Mowa tu oczywiście nie o przeznaczeniu (na ofiarę) nosorożca jednorożnego (...) ale o Chrystusie w nim oznaczonym, nazwanym bykiem z powodu dwojakiej dyspozycji (...) A rogi Jego uznane są za ramiona krzyża” („Przeciw Marcjonowi” III:18,3);

   „Bo i w belce poprzecznej, która jest częścią krzyża, są końce nazwane tu rogami, a środkowa jego część czyli pal, jest nazwana jednorożcem. A więc dzięki tej właśnie mocy krzyża i tymi swoimi rogami przewiewa i obecnie wszystkie ludy...” („Przeciw Marcjonowi” III:18,4);

   „Jeżeli chcesz być uczniem Pana, musisz zatem wziąć twój krzyż i naśladować Pana [Mt 16:24], to jest [przyjąć] trudności i cierpienia swoje, albo swoje ciało, które jest [uformowane] na kształt krzyża” („O bałwochwalstwie” XII:2);

   „A dany jest wam ten, którego ‘panowanie spoczęło na jego ramionach’ (Iz 9:5). Któż w ogóle z królów nosi znak swej władzy na ramionach, a nie jako diadem na głowie, albo berło w ręce (...) Tylko sam nowy Król wieków, Chrystus Jezus, poniósł na ramionach nową chwałę i władzę i wielkość, a mianowicie krzyż” („Przeciw Żydom” 10).

Patrz też inne fragmenty zamieszczone w:
„Przeciw Żydom” (10 i 13), nawiązujące np. do „masztu okrętu” i tekstów Pwt 33:17, Wj 17:11, Iz 65:2 i innych;
„Przeciw Marcjonowi” III:18,5-7, III:19,1-7 (nawiązujące do Wj 17:11, Lb 21:8-9 i innych tekstów) i IV:20,5.

Tertulian odróżnia też krzyże od pali:

„Na krzyżach i palach wieszacie chrześcijan. A któryż posąg nie powstaje z gliny, nalepionej dokoła krzyża lub pala? Więc na szubienicy ciało waszego boga ma swój początek” („Apologetyk” XII:3).
Tytuł: Odp: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: Roszada w 29 Wrzesień, 2016, 10:31
Niedawno od jednego ŚJ przez telefon usłyszałem, że żywot krzyża jest dopiero od Heleny, matki Konstantyna która go szukała. Nawet nie miałem zamiaru się spierać. ;)
A tu proszę:

Hipolit (ur. przed 170)

„[Kościół] będzie się ukrywał na pustyni i w górach, a nie będzie miał ze sobą niczego oprócz ‘dwóch skrzydeł wielkiego orła’, to znaczy wiary w Jezusa Chrystusa, który wyciągnął święte ręce na drzewie i rozwinął w ten sposób ‘dwa skrzydła’ - prawe i lewe, wzywając do siebie wszystkich, którzy w Niego wierzą, i chroniąc ich jak kwoka pisklęta. Powiedziano również przez usta Malachiasza: ‘A dla was, którzy lękacie się Mego imienia, wzejdzie słońce sprawiedliwości i uzdrowienie w jego skrzydłach’ [Ml 3:20]” („O Antychryście” 61);

   „on, który jeszcze niedawno odbierał od niego cześć jako Bóg, kiedy Kajfasz spełniał swe funkcje kapłańskie; gdy doznaje lekceważenia ze strony Heroda - on, który będzie sądził całą ziemię; gdy zostaje ubiczowany przez Piłata - on, który przyjął nasze słabości; gdy został wyszydzony przez żołnierzy - on, przy którym stoją tysiące i dziesiątki tysięcy zastępów aniołów i archaniołów; gdy przez Żydów zostaje rozpięty na krzyżu - on który rozpiął sklepienie niebieskie; gdy woła do Ojca powierzając mu swego ducha - on, który jest nierozdzielny od Ojca” („Przeciw Noetosowi” 18).

„Starajcie się zawsze osłaniać swe czoło znakiem krzyża. Jest to bowiem znak męki, dany przeciwko szatanowi, jeżeli ktoś czyni go z wiarą, a nie dla dogodzenia ludziom, ale żeby przez znajomość używać go jako pancerza” („Tradycja apostolska” 42).

„Gdy biskup ukończył egzorcyzm, tchnął na ich oblicze, a potem naznaczył krzyżem świętym ich czoła, uszy i nos” („Tradycja Apostolska”; cyt. za „Znak krzyża świętego w życiu starożytnych chrześcijan” ks. S. Longosz [Tarnowskie Studia Teologiczne VIII/1981]).
Tytuł: Odp: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: Roszada w 01 Październik, 2016, 18:07
Również Orygenes na długo przed IV wiekiem pisał o krzyżu.

Orygenes (ur. 185)

„I w takim zakresie, w jakim jest Słowem, (...) którego ‘władza spoczęła na jego barkach’ (Iz 9:5); królował bowiem dlatego, iż przecierpiał krzyż” („Komentarz do Ewangelii św. Jana” I:38,278).

   „według starej pisowni litera Tau przypomina swym kształtem krzyż i jest zapowiedzią tego znaku, który chrześcijanie kreślą na czole i który czynią wszyscy wierni, gdy przystępują do jakiejkolwiek pracy, zwłaszcza zaś zaczynając modły lub lekturę Pism Świętych” (Selecta in Ezechielem 9).

   „Kiedy wypytywaliśmy Hebrajczyków, czy na podstawie ojcowskiej tradycji mogliby podać nam informacje o literze Tau, oto co usłyszeliśmy. Jeden powiedział, że litera Tau zajmuje ostatnie miejsce wśród dwudziestu dwóch liter w kolejności, w jakiej zostały one ułożone. Ostatni zatem znak przyjęty został dla oznaczenia doskonałości tych, którzy jako cnotliwi płaczą i boleją nad grzechami ludu i współczują przeniewiercom.
   Drugi mówił, że litera Tau jest symbolem tych, którzy zachowali Prawo, jako że u Hebrajczyków Prawo nazywa się Torą, a ponieważ pierwszą literą tego słowa jest Tau, więc oznacza ona tych, którzy żyją podług Prawa.
   Trzeci natomiast, należący do tych, którzy zawierzyli Chrystusowi, twierdził, że według starej pisowni litera Tau przypomina swym kształtem krzyż i jest zapowiedzią tego znaku, który chrześcijanie kreślą na czole i który czynią wszyscy wierni, gdy przystępują do jakiejkolwiek pracy, zwłaszcza zaś zaczynając modły lub lekturę Pism Świętych” (Selecta in Ezechielem 9).

Septuaginta ukazuje (choć bez słowa stauros), że krzyż składał się z dwóch belek. Np. Joz 8:29 (LXX) zawiera greckie określenie xylu didymu, co oznacza drzewo podwójne.
Wykorzystał to Orygenes (ur.185), który o Joz 8:29 pisał:

„Króla miasta Aj można porównać z diabłem. Warto się dowiedzieć, w jaki sposób został on ukrzyżowany na podwójnym drzewie. Krzyż Pana naszego Jezusa Chrystusa był ‘podwójny’.” („Homilie o Księdze Jozuego” 8:3).

Ataki na kult krzyża ze strony poganina Celsusa, podobne do Towarzystwa Strażnica, odpiera też Orygenes (ur. 185). Lecz on ani słowem nie wypiera się czci dla krzyża, więc nie może być przywoływany przez Świadków Jehowy, czy innych jego przeciwników, jako ich protoplasta. Oto słowa Orygenesa:

„Dalej Celsus kpi z nauki o drzewie i atakuje ją z dwu stron. Powiada, że czcimy drzewo albo dlatego, że nasz Nauczyciel został przybity do krzyża, albo dlatego, że z zawodu był cieślą. Nie zauważył, że o drzewie życia wspominają już Pisma Mojżesza [Rdz 3:22], a w Ewangeliach przyjętych przez Kościół nigdzie nie ma mowy o tym, że Jezus był cieślą [w Mk 6:3 są dwa rodzaje tekstów: cieśla lub syn cieśli]. Celsus sądzi, że my wyprowadziliśmy drzewo życia z alegorycznej interpretacji krzyża i zgodnie z tym błędnym poglądem stwierdza: ‘Gdyby przypadkiem ich nauczyciel został strącony ze skały, wtrącony w przepaść albo uduszony sznurem, umieściliby w niebie skałę życia, przepaść zmartwychwstania albo sznur nieśmiertelności’. I dalej: ‘Jeśli zaś opowiadają o drzewie życia dlatego, że ich mistrz był cieślą, z pewnością gdyby był szewcem, mówiliby o świętej skórze, gdyby był kamieniarzem, mówiliby o błogosławionym kamieniu, a gdyby był kowalem, nauczaliby o żelazie miłości’. Czyż nie rzuca się w oczy słabość jego zarzutów, skoro lży on ludzi, których obiecywał nawrócić jako oszukanych?” („Przeciw Celsusowi” 6:36-37).

„Piotr, jak się zdaje głosił Ewangelię Żydom żyjącym na obczyźnie w Poncie, Galacji, Bitynii, Kappadocji i w Azji [1P 1:1] wreszcie przybył do Rzymu i został ukrzyżowany głową w dół, jak sam tego pragnął. Cóż powiedzieć o Pawle? Począwszy od Jerozolimy aż do Illyrikum dokonał opowiadania Ewangelii Chrystusowej, a w końcu w Rzymie, za Nerona, śmierć poniósł męczeńską. Tak mówi dosłownie Orygenes w III tomie swych Komentarzy do Genezy” (cytowane w „Historii Kościoła” III:1,2 Euzebiusza (ur. 260).
Tytuł: Odp: Kiedy pojawił się krzyż wg Towarzystwa Strażnica?
Wiadomość wysłana przez: Roszada w 02 Październik, 2016, 11:02
Jeśli KK nie istniał do IV wieku, jak uczy wielu ŚJ, to kto jak widzieliśmy uczył o krzyżu? Chrześcijanie:

Minucjusz Feliks (II/III wiek)

Minucjusz Feliks (II/III w.) poganom, którzy atakowali krzyż chrześcijański, wykazał niekonsekwencję i stwierdził, że oni sami też ‘uznają’ i czczą krzyże:

„Znak krzyża tworzy przecież sama z siebie konstrukcja okrętu, gdy wydęte żagle porywają go do przodu, lub też przy podniesionych wiosłach utrzymuje się na powierzchni wody. Tak samo i jarzmo w zaprzęgu przypomina krzyż oraz człowiek, gdy wyciągnąwszy ręce, samą myślą czci boga. W formie krzyża bowiem mieści się pewien schemat naturalny, jak i wyraziła się w niej wasza religijność” („Oktawiusz” 29:8).

Nowacjan (ur. 200)

„Często bowiem Pismo ogłasza rzeczy jeszcze nie dokonane za dokonane, ponieważ takimi będą (...) A kiedy jeszcze nie znosił męki przepowiada: ‘jak baranek na rzeź prowadzony’ (Iz 53:7), I chociaż krzyż jeszcze nie istniał mówiło: ‘codziennie wyciągałem swe ręce do ludu nie wierzącego’ (Iz 65:2)” („O Trójcy” 28:156).

Cyprian (ur. 200)

„Należało, aby Chrystus spełnił ofiarę pod koniec dnia, aby przez samą godzinę ofiary wykazać zachód i wieczór świata, jak powiedziano w Księdze Wyjścia: ‘Zabiją go całe zgromadzenie synów Izraela ku wieczorowi’ [Wj 12:6]. I znowu w Psalmach: ‘Podnoszenie rąk moich ofiara wieczorna’ (Ps 141:2). My jednak zmartwychwstanie Pana z rana obchodzimy” (List 63:16).

   „Albowiem, że ujść mogą jedynie odrodzeni i znakiem Chrystusa naznaczeni, mówi Bóg na innym miejscu, gdy wysyłając aniołów swoich na spustoszenie świata i zagładę rodzaju ludzkiego, grozi na ostatku, mówiąc: ‘Idźcie a zabijajcie (...) A każdego, na którym ujrzycie znak napisany, nie tykajcie’ (Ez 9:5-6). Co to zaś za znak, i na jakiej części ciała położony, ujawnia Bóg na innym miejscu, mówiąc: ‘Przejdź przez środek Jeruzalem i naznaczysz znak na czołach mężów (...)’ (Ez 9:4). A że znak ten odnosi się do męki i krwi Chrystusa, i że ten bezpiecznie i cało się zachowa, kto znajdzie się z owym znakiem, również stwierdzone jest świadectwem Boga (...). Jak tam po uderzeniu Egiptu lud żydowski nie mógł inaczej ujść, jak dzięki krwi i znakowi Baranka, tak kiedy ginąć od uderzenia zacznie świat, ujdzie jedynie ten, kto znaleziony będzie we krwi i znaku Chrystusa” („Do Demetriana” 22);

   „W męce i znaku krzyża jest wszelka moc. Cytaty: Ha 3:3-5; Iz 9:5; Wj 17:9-14” („Do Kwiryna” II:21);

   „W tym znaku krzyża jest zbawienie dla wszystkich, którzy są nim na czole znaczeni. Cytaty: Ez 9:4-6; Wj 12:13...” („Do Kwiryna” II:22);

   „Włóźmy również duchowy hełm dla ochrony głowy, aby umocniła uszy, żeby nie słyszały zgubnych edyktów, aby chronił oczy, przed widokiem wstrętnych bałwanów, niech umocni czoło, aby znak Boga pozostał nieskalany” (List 58:9);

   „Gdyby jednak ktoś na podstawie swej przewrotnej wiary mógł poza (Kościołem) zostać ochrzczony i otrzymać przebaczenie grzechów, to dzięki tejże wierze mógłby otrzymać Ducha Świętego, a w takim razie, gdy przychodzi nie potrzeba byłoby wkładać na niego ręki, aby mógł otrzymać Ducha Świętego i znaku (bierzmowania)” (List 73:6).