Czasy C. T. Russella i formy zbierania pieniędzy

   C. T. Russell (1852-1916), prezes Towarzystwa Strażnica i wydawca czasopisma Strażnica od roku 1879, zastrzegał się, że nie potrzebuje niczyich pieniędzy na swoją działalność:

„»Wstęp wolny. Żadnych zbiórek pieniędzy« Już w drugim numerze Strażnicy, z sierpnia 1879 roku, brat Russell oznajmił: »Wierzymy, iż ‚Strażnica Syjońska’ cieszy się poparciem JEHOWY i dlatego nigdy nie będzie prosić ani błagać ludzi o protekcję. Kiedy Ten, który mówi: ‚Moje jest wszystko złoto i srebro gór’, przestanie dostarczać koniecznych funduszów, zrozumiemy, że nadeszła pora na wstrzymanie wydawania tego pisma«. (...) Już w roku 1894, kiedy Towarzystwo Strażnica zaczęło wysyłać mówców podróżujących, podano do ogólnej wiadomości następujący komunikat: »Od samego początku niech dla każdego będzie rzeczą jasną, że nasze Towarzystwo nie upoważnia nikogo do urządzania zbiórek pieniędzy bądź nagabywania o nie ani niczego takiego nie pochwala«”.(Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 340).

   Majątek C. T. Russella w roku 1882 wynosił 300 tysięcy dolarów:

   „Gdy miał lat 30 majątek jego wynosił $300.000, lecz gdy umierał nie posiadał żadnych pieniędzy” (Dokonana Tajemnica 1925 s. 65).

   Mało tego, po „dobrowolne datki” miał sięgnąć ponoć dopiero, gdy uszczuplą się jego dochody, choć wcześniej zastrzegał się (jak podaliśmy powyżej), że w razie braku od Boga pieniędzy nastąpi „wstrzymanie wydawania tego pisma”:

   „Postanowił przeznaczyć cały swój majątek na popieranie dzieła i poświęcić tej sprawie swe życie; zabronił zbierania pieniędzy na zebraniach i postanowił, że po wyczerpaniu własnych funduszy będzie kontynuować działalność, opierając się na dobrowolnych datkach” (Dzieje Świadków Jehowy w czasach nowożytnych. Stany Zjednoczone Ameryki. Na podstawie Rocznika Świadków Jehowy na rok 1975 s. 5).

   Jednak z czasem C. T. Russell chętnie zaczął przyjmować pieniądze od innych:

   „Pytanie (1914) – Pastor Russell. Drogi Panie: Ja wielce się interesuję pana wielką filantropią i byłbym rad, gdybym i ja mógł mieć mój przywilej, by wziąć w tym udział. Czy może pan użyć i zechce przyjąć załączony czek, by pomóc w tym dziele? Jeżeli tak, to będzie mi przyjemnie, jeżeli pan użyje w sposób, jaki będzie uważał za właściwy.
Odpowiedź – Czek jest na 2700 $ i pytanie jest, czy mam go przyjąć, lub nie. Odpowiadam twierdząco. Mogę powiedzieć, moi drodzy bracia i siostry, że chociaż o pieniądze nigdy nie prosimy, to jednak wszystkie pieniądze używane w tej pracy pochodzą z dobrowolnych ofiar i przeważnie ofiarodawcy nie są ludźmi bogatymi. Wielu, którzy odnieśli z tej nauki błogosławieństwo, poczuwają się i starają, ażeby tego błogosławieństwa udzielić i drugim, więc niektórzy przysyłają pieniądze w ten sposób, inni w inny sposób pomagają, pragnąc, aby to było użyte w jakikolwiek sposób.” (Co kaznodzieja Russell odpowiadał na zadawane jemu liczne pytania 1947 [ang. 1917] s. 22-23).

   Mało tego, C. T. Russell zaczął popierać np. sprzedaż tak zwanej „cudownej pszenicy”, z której pieniądze miały być przeznaczone na pracę Towarzystwa Strażnica:

   „Samo Towarzystwo nie wysunęło co do tej pszenicy żadnych twierdzeń opartych na własnej praktyce, choć ta odmiana zdążyła już osiągnąć wysoką cenę na rynku krajowym. Brat Russell nie nadał jej nazwy ani nie czerpał z całej tej sprawy żadnej korzyści. Pieniądze od ofiarodawców były datkiem na chrześcijańską pracę misyjną. Gdy postronni zaczęli tę sprzedaż krytykować, powiadomiono wszystkich, którzy wpłacili jakąkolwiek kwotę, że skoro nie są zadowoleni, to mogą swe pieniądze podjąć z powrotem. Zostały one w tym celu złożone w depozycie na jeden rok. Jednak nikt nie zażądał zwrotu. Z krytyką wystąpili więc jedynie ci, którzy o tej sprawie nie byli dobrze poinformowani. Była to po prostu darowizna na rzecz Towarzystwa metodą tak często praktykowaną przez innych, jak np. sprzedaż na wencie parafialnej pieczywa ofiarowanego przez dobrowolnych dawców” (Strażnica Nr 12, 1958 s. 22; ang. Strażnica 15.05 1953 s. 319).

   C. T. Russell w roku 1882 wymyślił oddzielny fundusz (prócz późniejszych „Dobrych Nadziei”) na darmowe publikacje dla uboższych czytelników i na ‘reklamówki’, czyli traktaty. W ten sposób nie uszczuplał on swych innych wpływów (np. ze sprzedaży książek, prenumeraty Strażnicy), czy późniejszych Dobrych Nadziei:

„W tamtych latach Towarzystwo założyło tak zwany Fundusz Traktatowy Strażnicy. Co to było? Na odwrocie papieru listowego, używanego niekiedy przez brata Russella, wyłuszczono następujące ciekawe szczegóły: »Fundusz ten powstaje z dobrowolnych ofiar tych, którzy nasycili się i posilili ‛pokarmem na czas słuszny’, dostarczanym wszystkim poświęconym świętym na całym świecie na łamach powyższych publikacji [wydawanych przez Towarzystwo Strażnica], będących narzędziami w ręku Boga (...) Nigdy nikogo nie prosi się o złożenie datku na ten fundusz – wszelkie wpłaty muszą być dobrowolne...«” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 342-343).

   Prócz tego w roku 1892 C. T. Russell wprowadził tak zwane „Dobre Nadzieje”, to znaczy podpisywanie przez członków i sympatyków Towarzystwa Strażnica zobowiązań na dostarczenie w danym roku zadeklarowanej wcześniej kwoty dolarów.
W Strażnicy z 15 stycznia 1892 roku na stronie 1361 (reprint) opublikowano dwa artykuły pt. WHAT THE “GOOD HOPES” CAN DO oraz MY “GOOD HOPES”. Wyjaśniały one czym są owe „Dobre Nadzieje” i w jaki sposób należy deklarować i przekazywać Towarzystwu Strażnica odpowiednie kwoty pieniędzy.
   Jak wyglądały takie szablony do wypełnienia przedstawiamy poniżej.

   Towarzystwo Strażnica, za czasów C. T. Russella, wskazywało też na zupełne oddanie się Bogu, a więc i poprzez pieniądze:

„Czyś uczynił ze siebie zupełną ofiarę Bogu i ze wszystkiego co posiadasz: zdolności, pieniądze, czas, wpływ, ażeby to wszystko było użyte wiernie w służbie Bożej i to aż do śmierci?” (Co kaznodzieja Russell odpowiadał na zadawane jemu liczne pytania 1947 [ang. 1917] s. 95; por. ang. Strażnica 15.05 1913 s. 5246 [reprint]).

„Już w roku 1904 brat Russell wykazał, że jeśli ktoś w pełni ofiarował się (dzisiaj powiedzielibyśmy: oddał się) Bogu, to »taki dał Panu wszystko, co posiadał«. Odtąd powinien więc »uważać się za szafarza swego własnego czasu, wpływu i pieniędzy i każdy powinien starać się, by użyć, o ile będzie mógł najlepiej, swych talentów na chwałę Mistrza« (...) (Wykłady Pisma Świętego, „Nowe stworzenie”, ss. 420 i 421)” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 342).

   „Wobec tego każdemu nasuwa się pytanie: Ile powinienem oddawać swego czasu, wpływu i swoich pieniędzy Panu? Odpowiadamy, że jeżeli pytanie to postawił ktoś, co się ofiarował zupełnie i stał się Nowem Stworzeniem, na to może być tylko jedna odpowiedź, to jest, że taki nie ma nic do dania, taki dał Panu wszystko, co posiadał. Jeżeli zaś zatrzymał, wtedy nie uczynił zupełnego ofiarowania, i może być pewnym, że nie był zupełnie przyjęty przez Pana” (Nowe Stworzenie 1919 [ang. 1904] s. 420).

Czasy N. H. Knorra

   Następny prezes N. H. Knorr (1905-1977) preferował nadal w sprawach finansowych tak zwane „Dobre Nadzieje”, to znaczy podpisywanie przez kolporterów Towarzystwa Strażnica zobowiązań na dostarczenie w danym roku zadeklarowanej wcześniej kwoty dolarów lub w Polsce złotówek. Z czasem wprowadził też w zborach „skrzynki” na „dobrowolne datki”.

   Przykładowo w roku 1949 w Strażnicy znalazł się artykuł pt. Skąd pochodzą pieniądze na dzieło Królestwa, a w nim takie oto słowa o „Dobrych Nadziejach”:

   „Corocznie w wydaniu (ang.) tego pisma z dnia 1. maja (w jęz. polskim około 3 miesiące później) w podobnym artykule jak niniejszy informujemy o sposobie darowizn znanym powszechnie jako »Dobra Nadzieja«. (...) Ów »Fundusz Dobrej Nadziei« jest dla Towarzystwa wielką pomocą, jeśli może być ono naprzód poinformowane o kwocie, jaką ofiarodawca ma nadzieję złożyć w ciągu następnych 12 miesięcy. Taka informacja umożliwia Towarzystwu przewidzieć, jaka jest największa granica wydatków w zbliżającym się roku. (...) Tak więc jest myśl, aby tacy czytelnicy po otrzymaniu niniejszego wydania »Strażnicy« skreślili do Towarzystwa list, zachowując sobie kopię tego listu celem zapamiętania kwoty, jaką mają nadzieję ofiarować. Zasadniczo wystarczy napisać tylko:
Mam nadzieję, że z łaski Pana będę mógł w ciągu nadchodzącego roku przyczynić się do dzieła obwieszczania Królestwa Jehowy kwotą zł....., którą będę dosyłać w takich datkach i w takim czasie, jak mi będzie dogodne, stosownie do swego powodzenia
/Podpis/ ....................” (Strażnica Nr 15, 1949 s. 15 [ang. 01.05 1949 s. 142]).

   Oczywiście w tamtych latach, jak widać, „dosyłano” czy „nadsyłano” pieniądze, a nie składano „w skrzynkach”:

   „(...) którzy pragną mieć współudział w nadsyłaniu datków...” (Strażnica [wyd. polonijne] czerwiec 1946 s. 92 [ang. 01.05 1946 s. 140]).

   Darowizna z nazwą „Dobra Nadzieja” (Dobre Nadzieje) istniała aż do roku 1954. Przykładowo w roku 1953 ukazał się artykuł pt. Jakim sposobem nasze pieniądze mogą chwalić Boga, a w nim następujące słowa:

„Ci, którzy mieszkają w Stanach Zjednoczonych i pragną współpracować w tej sprawie, mogą adresować swoją pocztówkę lub list do Watch Tower (...) Odnośnie tych »Dobrych nadziei«, można napisać w słowach następujących, na przykład: »Jest moją nadzieją, że podczas następnych dwunastu miesięcy będę mógł ofiarować na dzieło wielbienia Jehowy sumę $......., którą przekażę w takich ilościach i w takich terminach jak to będzie dogodne i jak mi to umożliwią warunki, niezasłużona dobrocią Jehowy Boga przez Jezusa Chrystusa. (Podpis)« Dobrze jest zachować dla siebie kopię listu lub pocztówki na przypomnienie sobie. Na stronie 162 tego czasopisma znajduje się spis adresów innych biur Towarzystwa...” (Strażnica [wyd. polonijne] listopad 1953 s. 175 [ang. 01.05 1953 s. 267]).

W krajowych Strażnicach, po delegalizacji Świadków Jehowy w Polsce w roku 1950, treści o chęci przesyłania dolarów czy złotówek opuszczano (patrz Strażnica dodatkowa z lat 1950-1956, art. Jak możemy służyć Bogu swymi pieniędzmi, s. 12-14, art. z okładki Przyobleczcie się pokorą [ang. Strażnica 01.05 1953 s. 263-265]).
Zapewne wtedy tylko „pocztą pantoflową” przekazywano informacje o „Dobrych Nadziejach” i gotówkę na potrzeby Towarzystwa Strażnica.

Od roku 1955 do roku 1959 nadal prowadzono taką formę zbierania pieniędzy, choć nie nazywano jej już „Dobrymi Nadziejami”, ale zmieniono to określenie na „Wasze przewidywane datki” (patrz np. ang. Strażnica 01.05 1955 s. 273-275).
Przykładowo w języku polskim w roku 1959 opublikowano artykuł. pt. Dzielenie się dobrą nowina za pomocą osobistych datków, w którym napisano następująco.

„Oświadczenie to mogłoby mieć mniej więcej taką treść: »Mam nadzieję, że w przeciągu najbliższych dwunastu miesięcy będę w stanie wpłacić na dzieło głoszenia dobrej nowiny o Królestwie Bożym ogółem ..... zł, który to datek będę nadsyłał w takich kwotach i w takim czasie, jak się to okaże dla mnie dogodne i możliwe dzięki niezasłużonej dobroci Jehowy, wyrażanej za pośrednictwem Jezusa Chrystusa« /Podpis/” (Strażnica Nr 10, 1959 s. 23-24 [ang. 01.05 1959 s. 287]).

   Jeszcze w roku 1960 nadmieniono o „Przewidywanych datkach”, ale było to już ostatnie ogłoszenie tego typu zamieszczone w polskiej Strażnicy:

„Jeżeli ktoś zamierza ofiarować Towarzystwu pewien datek w okresie najbliższych dwunastu miesięcy, to może wysłać pocztówkę lub list do biura oddziału w swoim kraju z zawiadomieniem, co spodziewa się wpłacić do tego biura na poparcie dzieła ogłaszania Królestwa Bożego. Niech zaopatrzy to w napis: »Przewidywane datki”«. U nas można to doręczyć miejscowemu słudze zboru. Szybkie zadośćuczynienie tej prośbie będzie Towarzystwu pomocą w rozplanowaniu działalności” (Strażnica Nr 10, 1960 s. 14).

   Co najmniej od roku 1945, gdy istniała jeszcze forma darowizny zwana „Dobre Nadzieje”, pojawia się też kolejna metoda zbierania pieniędzy. Chodzi o „skrzynki” („puszki”) na „dobrowolne datki”, ustawiane w Salach Królestwa Świadków Jehowy:

„Skrzynka na ofiary dla zbierania takich datków winna znajdować się we wszystkich lokalach zebrań” (Wskazówki organizacyjne dla głosicieli Królestwa 1945 s. 17, par. 99).

   „Najlepszym sposobem uzyskania takich datków jest wywieszenie puszki dla datków na każdym miejscu gdzie odbywa się zebranie zborowe” (Rady dla Świadków Jehowy o organizacji teokratycznej, wydane 1 marca 1949 r., s. 22, par. 111).

   „Sługa rachunków powinien dopilnować, żeby na wszystkich zebraniach zborowych i w ośrodkach służby były wystawione skrzynki na datki” (Kazanie wspólne w jedności 1955 s. 30, par. 115).

   Stosowano też dodatkowe „skrzynki” na „dobrowolne datki”, na przykład gdy zbierano fundusze na mający się odbyć kongres (patrz ang. Strażnica 01.08 1952 s. 480 – special convention contribution boxes).

   Co ciekawe, w roku 1960, gdy Towarzystwo Strażnica wprowadziło dla swych głosicieli „skrzynki” na „dobrowolne datki”, to napisało, że „nie żąda się od nich zobowiązań” finansowych. Jednak, jak widzieliśmy, były one faktem przez wiele lat:

„W każdej Sali Królestwa znajduje się skrzynka, do której mogą być wrzucone dobrowolne datki bez czyjejkolwiek wiedzy o tym, ile dana osoba udzieliła. Członkowie zborów nigdy nie są nagabywani o pieniądze, nie wysyła się im perfumowanych przekazów pieniężnych w oczekiwaniu na datki ani nie żąda się od nich zobowiązań” (Strażnica Nr 10, 1960 s. 14).

   W roku 1971 napisano też, że prócz skrzynek w zborach nadal można wysyłać pieniądze do biur oddziałów:

   „Mogą wysyłać swe dobrowolne datki do najbliższego biura oddziału Watch Tower Bible and Tract Society. (...) w miejscach naszych zebrań są umieszczane skrzynki na datki...” („Słowo Twoje jest pochodnią dla nóg moich” 1971 [ang. 1967] s. 108, 109).