Niniejszy post jest tłumaczeniem wpisu zamieszczonego na blogu Bart'a Ehrman'a. Odpowiada on w nim na pytanie jednego z czytelników dotyczącego kwestii tego, skąd wiemy, że Ewangelie to nie relacje naocznych świadków.
Źródło:
https://ehrmanblog.org/question-about-eyewitnesses-and-the-gospels/ Tłumaczenie:
PYTANIE
Jednym z ważniejszych punktów twojej pracy (jeśli dobrze zrozumiem) jest to, że treść Nowego Testamentu jest w znacznym stopniu oddalona w czasie, miejscu i źródle od wszelkich naocznych świadectw życia Jezusa. Kiedy jednak rozważam tę kwestię w mej ignorancji i po prostu z perspektywy chronologii (od czasów Jezusa do relacji z najwcześniejszych Ewangelii), wydaje mi się, że przynajmniej jedno bardzo stare naoczne świadectwo życia Jezusa mogło być w stanie przekazać znaczne ilości informacji o nim i jego naukach bezpośrednio, powiedzmy, Markowi. W związku z tym zastanawiam się, skąd uczeni wiedzą, że żadna nowotestamentowa relacja o Jezusie nie mogła być zdana przez naocznego świadka.
ODPOWIEDŹ
To bardzo dobre pytanie i takie, które jest mi często zadawane, na wiele sposobów. Moje zdanie jest następujące: gdy Marek pisał swoją Ewangelię (pierwszą spisaną) w, powiedzmy, 65 lub 70 roku, to prawdopodobnie wciąż żyli jeszcze ludzie, którzy spotkali Jezusa. A przynajmniej, jak zakładam, tak myślał sam Marek. Gdyby założyć inaczej, trudno byłoby wytłumaczyć słowa zawarte obecnie w Marka 9:1, gdzie Jezus mówi swym uczniom: „Zaprawdę wam mówię: Wśród stojących tutaj są tacy, którzy na pewno nie zakosztują śmierci, dopóki wpierw nie ujrzą Królestwa Bożego już przybyłego w mocy”. Jeśli wszyscy z pierwszego pokolenia już byliby martwi, to wydaje się nieprawdopodobne, by Marek zostawił słowa Jezusa wskazujące, że Koniec nastąpi zanim oni wszyscy wymrą. (Nawiasem mówiąc, nie sądzę, że Jezus w Marka odnosił się do dnia Pięćdziesiątnicy, do nadejścia Kościoła albo nawet do własnej Transfiguracji, jak niektórzy interpretatorzy twierdzą, aby obejść fakt, że Jezus oświadczył, iż koniec nadejdzie zanim wszyscy uczniowie umrą, kiedy, w istocie, nie nadszedł).
Wracając do tematu. Pomimo faktu, że jakieś 35-40 lat po śmierci Jezusa mogli wciąż żyć jacyś naoczni świadkowie, nie ma gwarancji - lub nie ma racjonalnego powodu, by sądzić – że jakikolwiek z nich konsultował się z autorami Ewangelii, gdy ci spisywali swoje relacje. Ci naoczni świadkowie byliby aramejskojęzycznymi chłopami prawie wyłącznie z wiejskich rejonów Galilei. Marek był wysoce wykształconym, greckojęzycznym chrześcijaninem żyjącym w miejskim regionie poza Palestyną (Rzym?), który prawdopodobnie nigdy nie podróżował do Galilei. Tak więc, obecność jakichkolwiek naocznych świadków nie wywarłaby wielkiego efektu na jego Ewangelię.
To samo odnosi się w jeszcze większym stopniu do późniejszych Ewangelii. Łukasz zaczyna swoją stwierdzeniem, że naoczni świadkowie zaczęli przekazywać ustne relacje, które usłyszał (Łk 1: 1-4), ale nigdy nie wskazuje, że kiedykolwiek rozmawiał z jednym z nich. Po prostu słyszał opowieści, które krążyły od czasów obecności naocznych świadków. A jeśli standardowe datowanie jego Ewangelii - i Ew. wg Mateusza - jest poprawne, to pisali około 50 lat lub więcej po śmierci Jezusa. Ewangelia Jana była spisana jeszcze później.
Sądzę, że większość świadków naocznych (a kto wie, ilu ich było?! Setki? Prawdopodobnie nie, dziesiątki?) zmarło przed napisaniem Ewangelii; Ci, którzy jeszcze żyli, prowadzili życie we wiejskich rejonach Galilei lub w Jerozolimie. A pisarze Ewangelii, którzy nigdy nie twierdzą, że konsultowali się z którymkolwiek z nich, prawdopodobnie rzeczywiści nigdy nie kontaktowali się z żadnym. Ewangelie opierają się na tradycjach ustnych, które były w obiegu - i zmieniły się w wyniku tego- przez wiele dziesięcioleci, zanim nawet pisarze Ewangelii je usłyszeli.
I każdy, kto był tematem ustnych przekazów wie , że – to obejmuje wszystkich nas - opowieści o danej osobie mogą zmienić się diametralnie w ciągu jednego dnia! Co się zatem dzieje z historią będącą w obiegu od 40 do 50 lat, w różnych krajach, w różnych językach, wśród ludzi, którzy nigdy nie polegali na relacji naocznego świadka czy na osobistym doświadczeniu? Moją obserwacją jest to, że historie takie się zmieniają, często bardzo istotnie; I wiele z nich po prostu jest zmyślanych. Tak po prostu się dzieje. I można wykazać, że stało się tak z Ewangeliami, ponieważ te same historie są często opowiedziane w nich na bardzo różne sposoby. Każdy historyk ci powie: dowody są ważne!
