Kolejni chrześcijanie z II w., którym bardziej jestem skłonny wierzyć, niż Krystianowi:
Justyn Męczennik (ur. 100)
Wprawdzie Justyn nie cytuje wprost Mt 28:19, ale czyni do tego tekstu dwukrotnie aluzję mówiąc o chrzcie! On tu raczej przedstawia uzasadnienie, dlaczego w imię trzech osób otrzymujemy chrzest, a nie przedstawia formuły.
„Następnie prowadzimy ich do miejsca gdzie znajduje się woda, i tam w taki sam sposób, w jaki myśmy zostali odrodzeni, oni również odrodzenia dostępują. Otóż w Imię Boga Ojca i Pana wszech rzeczy, i Jezusa Chrystusa, Zbawiciela naszego i Ducha Świętego otrzymują tedy kąpiel w wodzie” („Apologia” I:61,3).
„dlatego właśnie w wodzie wzywa się nad tym, który pragnie odrodzenia i żałuje za grzechy, imienia Boga, Ojca wszech rzeczy. (...) Przecie ten, na którego światło pada, bierze również kąpiel w imię Jezusa Chrystusa, ukrzyżowanego pod Poncjuszem Piłatem, oraz w imię Ducha Świętego, który przez proroków przepowiedział wszystko, co się tyczy Jezusa” („Apologia” I:61,10-13).
Ponieważ antytrynitarze podkreślają, że słowa Justyna nie są wprost formułą z Mt 28:19 dodajmy tu swoją uwagę. Otóż choć fragmenty powyższe nie są identyczne z tekstem Mt 28:19, to jednak zaznaczmy, że nie cytuje on też, ani nie przytacza, żadnego wersetu, który mówi o chrzcie „w imię Pana Jezusa” (Dz 2:38, 8:16, 10:48, 19:5).
Ireneusz z Lyonu (ur. 130-140)
Ireneusz zacytował przynajmniej jeden raz znane nam słowa i nawiązując do formuły chrzcielnej z Mt 28:19 opisał jej trynitarne znaczenie:
„‘...lecz Duch Ojca waszego będzie mówił przez was’. I znów dając uczniom moc odrodzenia w Bogu rzekł: ‘Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego’ [Mt 28:19]” („Przeciw herezjom” 3:17,1).
„Oto, czym obdarza nas wiara, ta, którą prezbiterzy, uczniowie apostołów, nam przekazali. Przede wszystkim poucza nas, abyśmy pamiętali, że w chrzcie otrzymaliśmy odpuszczenie grzechów w imię Boga Ojca i w imię Jezusa Chrystusa, Syna Bożego, wcielonego i zmartwychwstałego i w Duchu Świętym Boga; że chrzest ten jest pieczęcią życia wiecznego i odrodzenia w Bogu...” („Wykład Nauki Apostolskiej” 3).
„Dlatego chrzest naszego odrodzenia dokonuje się przez te trzy artykuły, obdarzając nas zrodzeniem ku Bogu Ojcu przez jego Syna w Duchu Świętym. Ci, którzy noszą Ducha Świętego, kroczą ku Słowu, to jest w kierunku Syna. Syn zaś prowadzi (ich) do Ojca. Ojciec zaś udziela (im) nieśmiertelności. Tak więc nie da się bez Ducha widzieć Słowo Boże, nie może ktoś przystąpić do Ojca bez Syna, gdyż poznaniem Ojca jest Syn, a poznanie Syna Bożego (dokonuje się) za przyczyną Ducha Świętego. Ducha zaś wedle upodobania Ojca przyznaje Syn i to tym, którym postanowił (dać) Ojciec...” („Wykład Nauki Apostolskiej” 7).
Pisarze wczesnochrześcijańscy, Mt 28:19 i antytrynitarze
Dodatek biblijny
Przyjrzyjmy się fragmentom przywoływanym przez antytrynitarzy:
„(...) niech każdy z was ochrzci się w imię Jezusa Chrystusa” (Dz 2:38).
„Byli jedynie ochrzczeni w imię Pana Jezusa” (Dz 8:16).
„I rozkazał ochrzcić ich w imię Jezusa Chrystusa” (Dz 10:48).
„(...) przyjęli chrzest w imię Pana Jezusa” (Dz 19:5).
Dlaczego w tych tekstach mowa jest tylko o chrzcie „w imię” Jezusa, Pana lub Chrystusa? Dlaczego nie zawsze są przedstawiane identyczne słowa o tym chrzcie?
Teksty te, w przeciwieństwie do słów z Mt 28:19, nie opisują, jakie konkretnie słowa wypowiadano przy chrzcie, tym bardziej, że różnią się one nieco od siebie. To nie są formuły chrzcielne, tylko ogólne stwierdzenia. A tekst Mt 28:19? To gotowe słowa do udzielania chrztu: „Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego” (Mt 28:19).
Wydaje się, że chrzest Jezusowy z Dziejów Apostolskich nie jest przeciwstawiony chrztowi z Mt 28:19 (jak to robią antytrynitarze), ale „chrztowi Janowemu”, bo ten nadal bywał udzielany w niektórych środowiskach ludzi wierzących:
„Znał on już drogę Pańską, przemawiał z wielkim zapałem i nauczał dokładnie tego, co dotyczyło Jezusa, znając tylko chrzest Janowy” (Dz 18:25).
Tak to jest przedstawione w Biblii, w której widać wyraźnie przeciwstawienie obu chrztów:
„»Jaki więc chrzest przyjęliście?« – zapytał. A oni odpowiedzieli: »Chrzest Janowy«. »Jan udzielał chrztu nawrócenia, przemawiając do ludu, aby uwierzyli w Tego, który za nim idzie, to jest Jezusa« – powiedział Paweł. Gdy to usłyszeli, przyjęli chrzest w imię Pana Jezusa” (Dz 19:3-5).
Warto zauważyć, że przy chrzcie Janowym nie wypowiadano jego imienia, choć nazwano ten chrzest od imienia Jana.
Widać też z tego, że prócz chrześcijańskiego chrztu ciągle jeszcze funkcjonował w niektórych środowiskach chrzest Janowy („Wszystkich ich było około dwunastu mężczyzn” Dz 19:7).
Ale to nie wszystko, bo Biblia wspomina też o innych chrztach:
„Dlatego pominąwszy podstawowe nauki o Chrystusie przenieśmy się do tego, co doskonałe, nie zakładając ponownie fundamentu, jaki stanowią: pokuta za uczynki martwe i [wyznanie] wiary w Boga, nauka o chrztach i nakładaniu rąk, o powstaniu z martwych i sądzie wiecznym.” (Hbr 6:1-2).
Te „inne” chrzty, a nie ten z Mt 28:19, powinny być przeciwstawiane chrztowi w imię Jezusa.
Szerzej kwestię filologiczną, związaną z frazą „w imię Jezusa”, omówiono w następującym komentarzu: Dzieje Apostolskie. Wstęp – Przekład z oryginału – Komentarz ks. E. Dąbrowski, Poznań 1961, s. 247.
